Een veelbesproken onderwerp in de fotografie. Het komt er in het kort op neer dat je stelt scherp op een onderwerp en bij het gebruik van een kleinere lensopening is niet alleen het onderwerp scherp maar ook binnen een gebied vóór het onderwerp en binnen een gebied achter het onderwerp blijft het onderwerp scherp. Dit gebied, de zogenaamde scherptediepte is afhankelijk van de grootte van het diafragma, de afstand van camera tot onderwerp en de brandpuntsafstand van de lens. Klaar, punt uit.
Ja en nu juist dat “klaar, punt uit” zit mij niet lekker, sterker nog ik durf te beweren dat dit niet waar is. Maar hebben al die mensen die er verstand van hebben het dan mis? Ja en nee! Ben ik weer de betweter? Wellicht wel.
In de praktijk wordt in het algemeen aangenomen dat binnen het bereik van de scherptediepte het onderwerp binnen dit scherptediepte-gebied scherp blijft. Nee dus. Punt uit!
Een afbeelding van het onderwerp voor de lens wordt scherp op de sensor geplaatst, uitgaande van een correcte scherpstelling. In het betoog van de term scherptediepte zouden we dus nu zonder enige instelling op de camera te veranderen de camera binnen het scherptegebied kunnen verplaatsen en, volgens de algemene regel van de scherptediepte, het onderwerp blijvend scherp op de sensor worden afgebeeld. Immers in het scherptegebied is en blijft ons onderwerp scherp. En daar gaat het fout.
Het onderwerp is scherp op de afstand waarop wij op het onderwerp hebben scherpgesteld. Echter op een willekeurige afstand van het onderwerp, echter wel binnen ons scherptediepte-gebied zal er een verstrooiingsfiguur rondom ons beeld op de sensor verschijnen. Deze verstrooiingsfiguur ontstaat puur door onscherpte. Naarmate deze afstand toeneemt zal deze verstrooiingsfiguur ook toenemen en ontstaat er meer onscherpte.
De toename van deze verstrooiingsfiguur is dan weer afhankelijk van de gebruikte lensopening, afstand van camera tot onderwerp en brandpuntsafstand van de gebruikte lens. Uiteraard speelt grootte van de sensor hierbij ook een rol maar dit laat ik hier buiten beschouwing.
Stellen we scherp op het object dan wordt dit ook scherp afgebeeld op de sensor. Naarmate we verder van het object, waarop we hebben scherp gesteld, afkomen zal de onscherpte toenemen. Echter door gebruik te maken van een kleinere diafragma opening zal dit onscherpteverloop schijnbaar afnemen. Een object op een x afstand van het onderwerp, echter binnen het scherptedieptegebied, zal hierdoor minder onscherp lijken dan bij het gebruik van de grootste diafragma opening. Dit zal zich abrupter voordoen en een sneller verloop hebben bij een telelens dan bij een supergroothoeklens.
Ben ik hierin de enigste die deze “wet in de fotografie” onderuit haalt? Nee. Bekijk deze video is op youtube waarbij het item begint op 14.10 minuten vanaf start.
Theoretisch is de stelling die schuil gaat achter de het begrip “scherptediepte” in de praktijk ook onmogelijk. Wat ik mij afvraag is hoe de uitleg van het begrip scherptediepte zich dan zo lang in de fotografie heeft kunnen stand houden, en moet ik eerlijk bekennen, ook ik mij jarenlang zonder er verder bij na te denken of op de theorie in te gaan, er klakkeloos van uitging dat het zo was zoals het werd en wordt verondersteld.
Een betere omschrijving van het begrip scherptediepte zou zijn, dat binnen het scherptegebied ons onderwerp waarop is scherpgesteld bij gebruik van een kleinere diafragma opening minder snel tot onscherpte kan leiden dan onder dezelfde omstandigheden bij gebruik van een grotere diafragma opening.
Of: het onscherpteverloop bij een kleinere diafragma opening is minder snel dan onder dezelfde omstandigheden bij gebruik van een groot diafragma opening.
En bij iedere omschrijving van de term scherptediepte zowel in literatuur, of video’s, tutorials, lezingen op youtube in het bijzonder maar zeker ook op internet in het algemeen denk ik “dat is niet juist”. Want 10:3,33:3,33:3,33= praktisch nul maar zal nooit nul worden.
Ben je het met mijn verklaring niet eens, ik hoor het, vergezeld van een goede tegenuitleg, graag.
